1 mei lezing

bij Wimar Bolhuis

Lezing De PvdA van de Toekomst. Moderniseer het sociaaldemocratisch gedachtegoed op basis van de klassieke Dag van de Arbeid.

Goedenavond allemaal. Het is een eer dat ik hier in Gouda de 1 mei lezing mag uitspreken. Zeker omdat ik niet denk met mijn 30 jaar een partijmastodont of partijcoryfee te zijn, wat je gebruikelijke ticket is… 😉 Ik denk dat ik besteld ben omdat ik bezig ben met vernieuwingsinitiatieven om politiek aantrekkelijker te maken voor ‘jongeren’. Sinds 2015 voor de brede links-progressieve beweging via de startup Positief Links en sinds 19 maart 2017 voor de PvdA met het initiatief #kiesvoordetoekomst. Daar zal ik jullie wat over vertellen. In die zin wordt dit geen ‘klassieke’ 1 mei lezing.

Een aantal van jullie weet dat ik kandidaat-Kamerlid was (#49) en sinds 2014 duo-raadslid ben voor de PvdA in Den Haag, met de portefeuille Financiën, Economie en Sport. Grappig; Den Haag en Gouda zijn vergelijkbaar. In 2014 gingen ‘wij’ van 10 naar 6 zetels, van 3 wethouders naar 1 wethouder. Verloren, maar nog steeds in het Haagse college, met 4 andere partijen. ’Jullie’ zijn met 5 zetels ook nog steeds een grote partij hier in de gemeenteraad. Daarnaast hebben jullie met Rogier Tetteroo 1 wethouder. Een hele prestatie na de verkiezingen van 2014. Verloren, maar nog steeds een sterke positie.

Maar gelet op de landelijke verkiezingsuitslag van 15 maart, kan die sterke positie op komende 1 mei lezing in 2018 helaas weg zijn. Ik las dat jullie in Gouda in 2012 ongeveer 26% van de stemmen haalden, en nu circa 6%. Jullie zijn de 7^de partij geworden. Heftig. In Den Haag geldt hetzelfde. Van ruim 29% van de stemmen in 2012 naar 6,5% nu. Ik ben econoom, rond dit jaar dit jaar mijn proefschrift over de CPB-doorrekeningen van verkiezingsprogramma’s af, en hou van Excel-sheets en cijfertjes. Maar ik denk dat iedereen in deze zaal het meteen weet: het is een extreem verlies.

Dan kan ik hier een traditionele lezing uitspreken over de Dag van de Arbeid. Dat we trots moeten zijn dat we als sociaaldemocraten de 8-urige werkdag voor elkaar hebben gebokst. Dat daarvoor op 1 mei 1890 – 127 jaar geleden – de eerste grote internationale demonstraties voor zijn georganiseerd in Frankrijk, Oostenrijk, Hongarije, Italië, Spanje, België, Nederland, Denemarken, Noorwegen, Zweden en de Verenigde Staten. Die datum 1 mei werd gekozen als herdenking van de moord op arbeiders die staakten en demonstreerden voor de 8-werkdag in Chicago op 3 mei 1886. Op 1 mei 1890 en die erop volgden, werd in veel landen nog door arbeiders gevochten met de politie. Doordat de arbeiders zich verenigden, staakten en demonstreerden, kwam die overwinning er uiteindelijk. Een 8-urige werkdag. Daar moeten we als sociaaldemocratische beweging trots op zijn.

Daarom vind ik ook dat we in Nederland van 1 mei een nationale feestdag moeten maken. Net zoals in veel landen om ons heen. Eens. En hopelijk vinden we dat hier in deze zaal allemaal, dat we trots moeten zijn op de 8-urige werkdag en dat we op 1 mei een nationale feestdag moeten krijgen. We zijn immers sociaaldemocraten. En straks zingen we de Internationale.

Alleen horen we die traditionele lezingen vandaag door heel Nederland. Echt overal. En wat zien we altijd: sociaaldemocraten die met sociaaldemocraten hun eigen feestje vieren. Die terugkijken naar 1890. Zonder mensen van buiten, zonder voeling met ‘buiten’. Die traditionele lezingen gaan in ieder geval niet voorkomen dat de PvdA de raadsverkiezingen van 2018 opnieuw verliest. En ze leiden er ook niet toe dat het sociaaldemocratisch gedachtegoed vernieuwd wordt. Ik hoor de traditionele lezingen namelijk als sinds ik lid werd van de PvdA, 8 jaar geleden. Toen ik in het bestuur van JS Den Haag kwam. Altijd terugkijken op 1 mei.

Daarom ga ik vandaag in Gouda wat anders doen. Ik ga vooruitkijken. Naar de toekomst. Zeg maar, 127 jaar vooruit in plaats van 127 jaar terug. Naar 1 mei 2144 🙂. Want een kans vrijuit te praten over vernieuwing, over verandering en over vooruitgang mag je niet voorbij laten gaan. En wie zegt dat het gek is, 127 jaar vooruitkijken… tja… waarom is het dan niet gek om 127 jaar terug te kijken, zeg ik met een dikke knipoog.

Ik wil het met jullie hebben over de PvdA van de Toekomst. Over de vernieuwing van ons sociaaldemocratisch gedachtegoed. Niet over de sociaaldemocratische waarden – zoals bestaanszekerheid, goed werk, verheffing en verbinding – want we zijn het er samen over eens dat die waarden springlevend zijn en dat we voor moeten vechten. Uit onderzoek blijkt overigens dat veel mensen ‘buiten’ dat ook vinden. Een opsteker.

Nee, ik wil het hebben over het imago van de PvdA. Sterker nog, over het ‘merk’ Partij van de Arbeid. Want we staan er slecht op bij de kiezer. Daar zijn allerlei redenen voor, zoals de snelle coalitie met de VVD in 2012, de ‘noodzakelijke’ bezuinigingen die onze PvdA-bewindspersonen hebben doorgevoerd, de leiderschapsstrijd van eind vorig jaar, de strategische keuzes in de campagne. Maar dat zijn onderwerpen voor de borrel achteraf. Het zijn de gemakkelijke discussies. Iedereen heeft er mening over. Al weet niemand precies wat het effect is geweest op ons verlies op 15 maart.

Ik wil het hebben over een belangrijker probleem voor ons ‘imago’ of ‘merk’. Veel kiezers vinden de PvdA ouderwets. Maar op een subtiele manier. Want de waarden van de sociaaldemocratie zijn dus springlevend. Maar men vindt de maatregelen die we voorstellen, de woorden die we gebruiken, en hoe we onze partijbijeenkomsten organiseren, ruiken naar het verleden. Van de weinige kiezers die op 15 maart nog op de PvdA stemden was slechts 13% jonger dan 35 jaar. 13%! Het minst van alle partijen. Dat moet een wake-up-call zijn. Want nieuwe generaties zijn essentieel voor de overlevingskansen van een partij of beweging. Er is maar één optie met toekomstmuziek: vernieuwen, moderniseren, in beweging komen.

Helaas lijkt 15 maart voor veel partijleden geen wake-up call te zijn geweest. De PvdA lijkt door te gaan op dezelfde weg. Terwijl de opdracht zo duidelijk is: de PvdA moet door nieuwe generaties weer herkend worden als een linkse en progressieve partij. Bij de afgelopen verkiezingen hebben GroenLinks en D66 veel jongeren voor zich gewonnen. Dat zegt veel.

Daarom schreef ik zondagochtend 19 maart, na de verkiezingsnederlaag op 15 maart en een bedroevende politieke ledenraad op 18 maart, een concept vernieuwingsagenda voor de PvdA. Ik doopte het #kiesvoordetoekomst, zocht met Gerard Oosterwijk, Randy Martens en Anne de Rooij snel 100 medestanders, en zette het op Facebook. In no-time-hadden we 600 handtekeningen van bezorgde PvdA-leden. Jong en Oud. Ook mensen van 80 jaar sloten zich aan. Want vernieuwingsdrang is een mentale staat, geen kwestie van leeftijd. Allemaal PvdA’ers die voelden dat het anders moet.

Wij denken dat de PvdA van de Toekomst er anders uit moet zien. De vernieuwingsagenda van #kiesvoordetoekomst bestaat uit 3 punten:

1. De PvdA moet minder hiërarchisch georganiseerd worden. Er is geen open partijcultuur. Nieuwe, links-progressieve ideeën van jongere leden bereiken de partijtop bijna niet. Die cultuur is een probleem. Jongere leden voelen zich niet gehoord en het gedachtegoed wordt niet gemoderniseerd. Dit is slecht voor de aanwas en het behoud van jonge leden. En voor de electorale aantrekkingskracht van de PvdA.

2. De PvdA-bijeenkomsten zijn ouderwets vormgegeven. Congressen en ledenraden duren urenlang en er is geen echt debat of ideeënuitwisseling. Jongere leden haken hierdoor simpelweg af. Het merendeel weigert dan ook om mee te doen met de discussie. Want men weet op voorhand dat het niets verandert. En de bijeenkomsten moeten daarnaast sneller, interactiever en gezelliger. Je moet je vrienden mee willen nemen naar de PvdA.

3. Er moeten meer leden onder de 35 jaar in officiële partijfuncties worden aangetrokken, bijvoorbeeld als afdelingsbestuurslid, volksvertegenwoordiger of politiek bestuurder. Er wordt nu geen jonge generatie PvdA’ers klaargestoomd die op enig moment in kan stappen. Om nog niet te spreken van het verdere, achterblijvende diversiteitsbeleid in de partij. De PvdA stevent daardoor af op een zorgelijk ‘gat’ in haar kader. Dit is niet ‘de schuld’ van de oudere generatie, zoals mensen soms denken dat #kiesvoordetoekomst vindt, maar gewoon een observatie. Er is te weinig interesse onder jongeren.

We proberen nu met onze vernieuwingsbeweging, gesteund door honderden leden, de PvdA van binnenuit te veranderen, te moderniseren, en om energie te geven. Omdat we de waarden van de sociaaldemocratie een warm hart toedragen en we maatschappijverandering willen. En dat proberen we samen, met jong en oud, met iedereen die inziet dat de PvdA vernieuwing nodig heeft. Een nieuw programma, een nieuwe organisatievorm, en nieuwe mensen. Alleen wat precies, hoe precies, en met wie allemaal, dat moeten we uitvinden.

Dat kan, als we de komende jaren in de oppositie zitten. Maar dat kan alleen als iedereen in de partij wakker wordt. En als er echt ruimte staat voor het initiatief #kiesvoordetoekomst om invloed te hebben. Mijn angst is dat dat alleen wordt gezegd, maar niet wordt gedaan.

#kiesvoordetoekomst werkt nu meerdere ideeën uit:

Vernieuwing van de ledendemocratie. We brengen in mei een advies uit aan het partijbestuur hoe wij denken dat PvdA-bijeenkomsten beter kunnen worden vormgegeven. Wij denken aan muziek, aan Ipads, aan snelheid, aan kleinschalige discussie, interactief programma, kortere duur, borrel. Dit in lijn met de ‘Ideeënfabrieken’ die de links-progressieve beweging Positief Links anderhalf jaar organiseert. Positief Links ben ik met een aantal jongeren in 2015 gestart, met het idee om politieke bijeenkomsten aantrekkelijker te maken voor nieuwe generaties en om nieuwe ideeën een platform te geven. Het werkt prima. We hebben nu duizenden volgers op Facebook en Twitter en we groeien gestaag.

Scouten en trainen van kandidaten voor de GR-verkiezingen. We zoeken als #kiesvoordetoekomst naar mensen buiten de bekende PvdA netwerken. Via de sociale media en dergelijke. De doelgroep is jong (onder 35 jaar) & divers (vrouwen/etniciteit). De vernieuwingsbeweging wil deze nieuwe mensen ook actief helpen om op een verkiesbare plek op de lijst te komen. #kiesvoordetoekomst gaat alle PvdA afdelingen oproepen een verkiesbare plek te reserveren. En we zullen ‘onze’ kandidaten steunen op de ALV’s te waar over de conceptlijsten gestemd wordt en ‘onze’ achterban in een afdeling oproepen elkaar te helpen. Ook willen we ze actief maken op andere plekken in de partij.

Een modern sociaaldemocratisch programma. We werken aan een nieuw programma ‘Keuzes voor de Toekomst’. We zijn hiervoor al een aantal keer bijeen gekomen. We maken voortgang. En tot de zomer zullen wij 5 thema bijeenkomsten gaan beleggen op zondagen in Utrecht. Over Duurzaamheid, over Werk, over Onderwijs, over Immigratie & Integratie, en Verbinding & Discriminatie. Veelal klassieke onderwerpen, maar toch duidelijk een hint waar we als PvdA naar toe moeten. Steeds is de vraag: met welke voorstellen gaan mensen de PvdA weer zien als een progressieve partij die vooruitgang nastreeft in plaats van de status quo verdedigt of terug wil naar het verleden?

Ik wil jullie allemaal vragen hieraan mee te helpen. Roep mensen in jullie omgeving zich aan te sluiten bij #kiesvoordetoekomst. Dat vind ik het mooie, er zijn nu PvdA’ers, waaronder nieuwe leden en zelfs niet-leden, die uit heel het land contact zoeken hoe ze mee kunnen helpen. Jullie kunnen ook allemaal nog de vernieuwingsagenda ondertekenen.

En een grote pluim voor een aantal Goudenaars. Jullie raadslid Siham Massrour is bijvoorbeeld al twee keer langs geweest op de #kiesvoordetoekomst bijeenkomsten. Tof. Jullie wethouder Rogier Tetteroo retweet, deelt en liked alles wat we doen, en net als Johan Veld, dat wordt gewaardeerd! En het sluit ook aan bij ons volgende punt.

Ons initiatief vraagt expliciet aandacht voor de social media campagne. Want nieuwe generaties lezen simpelweg bijna niets meer. Jongeren kijken alleen filmpjes. Massaal. Korte filmpjes met een leuk, interessant verhaal. Dat betekent wat voor de PvdA. Los van de interne organisatie moet de campagne beter afgestemd worden op nieuwe generaties.

De PvdA werd altijd geroemd om haar campagne machine, maar we lopen nu gewoon achter. Weer een wake-up call. Vaak heb ik gehoord van jongeren dat zij op internet, social media en in populaire radioshows de campagnespots hoorden langskomen van GL, D66 en VVD, en ze de PvdA nergens zagen. Hoe leuk flyeren en canvassen ook is, jongeren bereik je er bijna niet meer mee. Die zitten op Facebook, Instagram, Twitter, Whatsapp, Nu.nl. Dat betekent een nieuwe uitdaging in ons campagnebeleid.

Inhoudelijke keuzes voor de PvdA van de Toekomst

Maar uiteindelijk is het belangrijkste het programma. Mensen moeten op je willen stemmen, omdat jouw ideeën hun wereld beter kunnen maken. Maar anno 2017 lijkt de PvdA haar geloof in vooruitgang soms te hebben verloren en hebben we geregeld het zelfvertrouwen niet om het systeem te bekritiseren. We stralen af en toe angst uit voor de toekomst en vallen dan terug op ouderwetse gedachten. Dat kan dus niet bij een progressieve partij die de PvdA is. Op sociaal-cultureel gebied en op sociaaleconomisch gebied moet de sociaaldemocratie altijd hoop, verandering en vooruitgang uitstralen. Welke kansen zijn er dan?

Als het gaat om een nieuw sociaal-cultureel gedachtegoed is de hernieuwde populariteit van de SPD en  Schulz in Duitsland een inspiratiebron. De SPD richt zich op belastingverhoging voor de rijken, sociale rechtvaardigheid en klimaatverandering. Daarbij zet Schulz zich keihard af tegen de AfD, die openlijk nationalistisch en anti-vreemdelingen is. Hierdoor wint hij aan populariteit. Vertaald naar Nederland betekent dit dat Asscher zich – naast zijn sociaaleconomische agenda – moet profileren als hoofduitdager van Wilders.’ In maart 2018 moet iedereen bij de PvdA denken: ‘he die partij is de grootste verdediger van een open, diverse samenleving waarin iedereen – wat hij of zij ook denkt of gelooft – beschermd wordt en zijn grondrechten behoudt. Recht tegenover de PVV´. Asscher heeft een klein jaar om die electorale positie te pakken.

Dan sociaaleconomisch. De hoofdvraag. Wat is de betekenis van de klassieke Dag van de Arbeid voor het modern sociaaldemocratisch gedachtegoed? Dat lijkt mij duidelijk. We hebben een grote uitdaging op de moderne Nederlandse arbeidsmarkt. Veel flexwerkers zijn niet verzekerd tegen arbeidsongeschiktheid en bouwen geen pensioen op voor de oudedag. Deze arbeiders hebben meer rechten en zekerheden nodig. Daar moet de sociaaldemocratie ze bij helpen. Het is de Dag van de Arbeid revisited.

Laten we vechten voor een gelijk sociale zekerheids- en pensioenstelsel voor alle werkenden. De opbouw van socialezekerheidsrechten en pensioenaanspraken moet gekoppeld worden aan werkenden in plaats van aan het traditionele arbeidscontract. Want in het nieuwe Nederland zullen vaste contracten, tijdelijke contracten, uitzendcontracten en zzp’ers naast elkaar blijven bestaan. Wij als sociaaldemocraten vinden het dan rechtvaardig dat elke werkende, onafhankelijk van zijn of haar type contract, echt bestaanszekerheid krijgt: een verzekering voor arbeidsongeschiktheid en aanvullend pensioen.

Laten we hopen dat over 127 jaar, op 1 mei in het jaar 2144, op een nationale feestdag in Nederland, iemand een lezing uitspreekt met de woorden: “Weten jullie dat nog? Dat ergens in het begin van de 21^ste eeuw de sociaaldemocratie opstond om het moderne onrecht te bestrijden, in plaats van terug te kijken op haar oude verworvenheden? En dat er toen is gepleit voor een sociaal stelsel voor alle werkenden in ons land, onafhankelijk van het soort werkrelatie dat je had. Dat de sociaaldemocratie werkenden niet langer tegenover elkaar neerzette, zoals toen gebruikelijk in de maatschappelijke discussies waarin het vaak ging over de vaste werknemers versus de flexibele zelfstandigen. Over de loonslaven versus de ondernemers. Maar dat deze groepen toen samen als ´werkenden´ opstonden tegen het systeem dat goed was voor insiders en slecht was voor outsiders. Omdat ze, zeker de jonge generaties, zich realiseerden dat iedereen weleens outsider kan worden. Door dat gevecht hebben alle werkenden in Nederland nu een verzekering en een pensioen. Dat waren nog eens keuzes voor de toekomst, die de sociaaldemocratie toen maakte.”

Beste partijgenoten, ik roep jullie op om te kiezen voor die toekomst. ‘Sterft, gij oude vormen en gedachten!’ blijft de belangrijkste zin in de Internationale die wij straks gaan zingen. Misschien nu wat bewuster zelfs 😉 Dank u wel.

Wimar Bolhuis